ZOSTAŃ W DOMU I GRAJ W SZACHY! (50), PRZEPISY GRY W SZACHY (3)
Posunięcia szachowe – ROSZADA
Dzisiejszy odcinek poświęcony będzie roszadzie.
Jest to złożone posuniecie szachowe, który każdy szachista może wykonać w partii jeden raz. Roszadę wykonuje się, zaczynając od ruchu króla w kierunku wieży o dwa pola (jedyny ruch króla o dwa pola), a następnie wieża przesuwa się w kierunku króla (przeskakując go) i zajmuje pole zaraz za królem.
I tak roszada króla z wieżą na h1 nazywana jest krótką roszadą (wieża robi skok o dwa pola), zaś roszada króla z wieżą na polu a1 nazywana jest długą roszadą (wieża przeskakuje o trzy pola).
Każdy taki ruch należy wykonać jedną ręką.
Roszada jest możliwa do wykonania, jeżeli:
- a) król nie wykonał żadnego ruchu od początku partii szachowej,
- b) wieżą uczestniczącą w roszadzie nie wykonano żadnego posunięcia (do momentu roszady),
- c) pomiędzy królem a wieżą (uczestnikami roszady) nie ma innych figur (własnych lub
przeciwnika),
- d) król nie jest szachowany,
- e) pola, przez które przechodzi król nie są atakowane przez bierki przeciwnika (tzw. pole szachowane), a król po wykonaniu roszady nie znajdzie się pod szachem.
Roszada wykonywana przez białe dotyczy króla i wieży ustawionych na pierwszej linii, zaś czarnych: króla i wieży ustawionych na ósmej linii.
Cel roszady: zabezpieczenie króla poprzez jego przesuniecie z centrum do jednego boku i możliwość szybkiego wprowadzenia wieży do gry.
Historia roszady:
Roszada – stosunkowo nowa reguła gry w szachy, wprowadzona w XIV- XV wieku. Ruch ten nie był więc znany we wcześniejszych, azjatyckich, wersjach szachów ( szachy chińskie, szachy koreańskie). We wcześniejszych wersjach szachów hetman, wieża i goniec miały znacznie skromniejsze możliwości (np. hetman mógł się poruszać tylko o jedno pole na ukos) tym samym król miał małe zagrożenie będąc bezpiecznym w centrum szachownicy. Jednak wprowadzone około XIII wieku reguły, uczyniły gońca dalekosiężną figurą. Spowodowało to, że w szachach wprowadzono nowe zasady ruchów króla.
Do końca XVI w. roszada nie była znana w obecnej formie, zamiast niej stosowana była tzw. capriola. W swoim pierwszym posunięciu król mógł poruszać się jak skoczek lub przesuwać się o dwa pola w każdym kierunku.
Wynikiem tych modyfikacji była możliwość wykonania tzw. „wolnej roszady”; wieża z h1 szła na f1 lub e1 (przy długiej roszadzie na pole d1 lub e1), a potem król przesuwał się po pierwszej linii na jedno z pól w kierunku wieży.
Roszada nie została od razu wprowadzona do reguł gry, w wielu europejskich krajach długo obowiązywał zakaz wykonywania roszady. Najwcześniej obecna roszada zaczęła obowiązywać we Francji – 1620 r, a w Anglii zaczęła obowiązywać od 1640 r. Najpóźniej, na początku XIX wieku, roszada została wprowadzona we Włoszech.
Roszada Pama-Krabbégo – taką roszadę odkryli niezależnie J.-L. Seret i M. Pam. Opublikował ją w roku 1972 T. Krabbe. Chociaż do tego czasu była nieznana, była jednak legalnym ruchem w szachach. Po jej opublikowaniu Międzynarodowa Federacja Szachowa zmieniła przepis dotyczący roszady. Od 1972 r. dozwolone są tylko roszady w liniach pierwszej i ósmej. Roszada Pama-Krabbégo polega na przesunięciu króla z pola e1 (biały) (lub e8 (czarny)) na pole e3 (odpowiednio e6) oraz wieżę na odpowiednio e2 lub e7. Oznaczano ją na podobieństwo oznaczeń O-O i O-O-O jako O-O-O-O. Wieża powstać musiała przez promocję pionka na polu e8 (białe) lub na polu e1 (czarne) i dotąd nie mogła wykonać żadnego ruchu.
Opracował: Wojciech Kowalczuk
