ZOSTAŃ W DOMU I GRAJ W SZACHY! (123), PSYCHOLOGIA I SZACHY (4)
POZYTYWNE MYŚLENIE
Jan Przewoźnik – polski szachista i psycholog, mistrz międzynarodowy od 1985 r.
W marcu 2014 r. otrzymał stopień doktora broniąc na KUL-u pracę doktorską pt.
„Strategie myślenia w złożonych sytuacjach gry w szachy”.
Na drodze do osiągnięcia wyznaczonych sobie celów podkreśla się w literaturze dość zgodnie moc pozytywnego myślenia. Moc, na którą zwracają uwagę zarówno psychologowie (np. Sommer, Seligman), ale którą dokumentują także badania w medycynie (np. pozytywny program dla osób dotkniętych chorobą nowotworową w ujęciu Simontona).
Stąd drugim filarem treningu psychologicznego było budowanie całościowej filozofii pozytywnego, realistycznego myślenia. Wybitny badacz optymizmu, Amerykanin Martin Seligman, badał tysiące osób i doszedł do wniosku, że w wielu sytuacjach pesymiści łatwiej się poddają, częściej też popadają w depresję. To właśnie Seligman był odkrywcą tzw. „wyuczonej bezradności”. I to on odkrył wiele technik, które pozwalają przełamywać bezradność, zmieniać pesymistyczne widzenia świata na optymistyczne. Według Seligmana, jeżeli zawsze uważamy, że nasze niepowodzenia wynikają z naszej winy, to spada na nas więcej klęsk życiowych. Może to działać na zasadzie tak zwanego „samospełniającego się proroctwa”.
Zdaniem Seligmana, psychologia ostatnich dwudziestu lat w sposób wyraźny pokazuje obraz człowieka, który sam może wybierać sposób swojego myślenia. Językiem teorii decyzji powiedzielibyśmy, że człowiek jest samosterowny, tzn. sam bierze odpowiedzialność za podejmowane przez siebie działania, ale także … myśli. Jednym z adekwatnych haseł obrazujących taką postawę może być: „Nie jest ważne co mnie spotyka, ale ważne jest, jak na to zareaguję.”
Znajomość odkryć Seligmana i innych badaczy jest ważna także dla osiągania sukcesów w szachach. Dlatego warto zapoznać się z jego teorią. Tutaj skoncentrujemy się na wybranych metodach, jakie szachiści mogą stosować w treningu psychologicznym. Zacznijmy od metod związanych z teorią Seligmana.
Pięć etapów terapii kognitywnej wg M. Seligmana
Seligman zaproponował etapową metodę wyzwalania się z barier pesymistycznego myślenia. Oto co, jego zdaniem, trzeba kontrolować:
- Uczyć się automatycznie myśli, które pojawiają się w naszej świadomości w najgorszych momentach życiowych.
- Uczyć się kontrolować te automatyczne myśli i zbierać dowody zaprzeczające tym myślom negatywnym.
- Uczyć się tworzyć nowe wyjaśnienia i stosować je w zwalczaniu myśli automatycznych.
- Uczyć się uwalniać od przygnębiających myśli.
- Uczyć się rozpoznawać w sobie „fałszywe założenia”.
Jednym z możliwych ćwiczeń jest poznanie własnych myśli automatycznych, fałszywych założeń i wypisanie ich, a następnie dokonanie transformacji, wykorzystując tak zwany „słownik zamiany”.
Słownik transformacji
Słowa, jakich używamy, mają wpływ na nasze myślenie, emocje, działanie. Jeśli zmienimy sposób używania słów, zmienimy swoje myśli, uczucia, zmienimy swoje życie! Słowa mają wpływ na to, czego doświadczamy, jak doświadczamy. Słowa tworzą nowe wzorce w naszym systemie nerwowym. Słowa wywołują także odpowiednie stany u ludzi, z którymi przebywamy. Wiadomo, że słowa wywołują w naszych organizmach zmiany biochemiczne. Słowa wywołują emocje.
Przeprowadźmy na przykład takie ćwiczenie: nazwijmy kogoś Czcigodnym, Ekscelencją, Patałachem. Dostrzegamy różnicę w napięciu?
Słowa – etykiety mogą szczególnie wywoływać różnorodne emocje i uczucia. Dobór jednych słów może wpędzić cię w stan apatii, a innych – czynu! Oto przykłady ze słownika zamiany:
to jest konflikt – to jest przyszłe porozumienie (wydłuża pozytywnie perspektywę)
to problem – to możliwość (poszerzenie pola widzenia)
przykro mi (może powodować emocjonalne obniżenie nastroju) – proszę nam wybaczyć
musi pan poczekać (sugeruje przymus) – byłby pan uprzejmy poczekać?
pana Janka nie ma (negatywne skojarzenie braku) – pan Janek będzie o godz. …
ten korek samochodowy jest straszny – nareszcie mogę przesłuchać nową kasetę.
Słowa, jakich używamy, mają wpływ na nasze myślenie, emocje, działanie. Jeśli zmienimy sposób używania słów, zmienimy swoje myśli, uczucia, zmienimy swoje życie!
Opracował: Wojciech Kowalczuk
