ZOSTAŃ W DOMU I GRAJ W SZACHY! (169), SALO LANDAU – WSPOMNIENIE

SALOMON „SALO” LANDAU
(01.04.1903 – 31.03.1944)

II Memoriał Szachowy Salo Landaua pierwotnie miał zostać rozegrany 10.05.2020 r.  Sytuacja epidemiczna zmusiła szachistów do rozgrywania partii przez internet. Także i II Memoriał został rozegrany w tej formule 08.05.2020. A oto sylwetka szachisty, któremu ten  Memoriał jest poświęcony.

Salomon Landau urodził się w Bochni 1 kwietnia 1903 r.

Jego rodzina należała do drobnej burżuazji na terenie ówczesnej Galicji.

Kiedy nad Europą zawisła groźba wojny Państwo Landauowie wysłali Salomona do przyjaciół w Holandii, aby następnie dotrzeć do niego kilka miesięcy później.

To w Rotterdamie Salomon – który teraz stał się „Salo” – nauczył się szachów, a gdy I wojna światowa się skończyła, zaczął uczęszczać na spotkania szachowych, podczas gdy był zatrudniony w lokalnej firmie zajmującej się handlem i obróbką diamentów, działalność, w której Holendrzy przodowali odkąd zaczęli eksploatować kopalnie Południowej Afryki.

W wieku 21 lat Salo Landau miał swój pierwszy test szachowy w turnieju w Antwerpii, gdzie ukończył na 4 miejscu, wyprzedzając kilku znanych lokalnych graczy. W tych latach pojawiał się młody student matematyki, Machgielis Euwe, dwa lata starszy od Salo. Euwe osiągnął już znaczące wyniki, wygrywając Mistrzostwa Holandii w 1921 roku (pierwszy z trzynastu absolutnych tytułów), W 1923 roku Euwe ukończył z wyróżnieniem uniwersytet w Amsterdamie, pozostając amatorem przez całą długą karierę, odkładając szachy dla zawodu nauczyciela.

Salo był teraz „holenderskim” graczem; biegle władał lokalnym językiem i okazywał się równy lub nawet lepszy niż członkowie grupy lokalnych graczy (oprócz Euwego).  Kiedy w 1935 r. Alechin zmierzył się z Euwe o tytuł mistrza świata, to nie przez przypadek, Landau został asystentem  Alechina, który najwyraźniej ufał głębokiej znajomości gry Euwego przez Landaua. Salo jednak opuścił Alechina  po 27. partii z powodu głębokiej niezgody na zachowanie Alechina, nie tylko szachowego (Alechin twierdził, że przegrywa mecz przez „żydowski spisek”).

W maju 1926 roku Salo Landau zdecydował się porzucić świat diamentów, aby  zostać profesjonalnym szachistą. I rzeczywiście w 1927 roku zaczął udowadniać swój wielki potencjał: wprawdzie został pokonany w Rotterdamie w meczu z Reti, ale był czwarty w turnieju krajowym i drugi w turnieju w Londynie, podczas gdy pod koniec roku w Hastings był trzeci

Oprócz występów w Hastings Landau nadal grał tylko w turniejach holenderskich, ale teraz okazał się jednym z najlepszych graczy w Holandii. W lutym 1929 roku był trzeci w Maastricht, w lipcu tego roku był drugi (1. Euwe i ex aequo z Weenink) na Mistrzostwach Holandii, a pod koniec roku wygrał w Hastings w „Sekcji B”.W 1930 r. został rozstawiony na czwartej szachownicy w holenderskiej drużynie uczestniczącej na Olimpiadzie Szachowej w Hamburgu, wygranej przez bardzo silną reprezentacje Polski (z Rubinsteinem, który zdawał się wracać do swoich złotych lat : 15 z 17!).

W 1931 roku Landau osiągnął prestiżowy sukces w podwójnym czwórmeczu w Rotterdamie, następnie zmierzył się z Euwem w krótkim meczu z wynikiem +1 = 2 -3, co oprócz wartości bezwzględnej Euwego potwierdziło, że mecz z jednym rywalem mu nie odpowiadał. W następnym roku nadal był pokonany przez Salo Flohra, choć minimalnie. Po porażce (+1 = 3 -2) ze Spielmannem w Rotterdamie, w 1933 roku brał udział w turnieju Scheveningen wygranym przez Flohra, w następnym roku, w lutym, był drugi w czwórmeczu w Rotterdamie, za Alechinem, w Amsterdamie został pokonany przez Lilienthala i wyraźnie przez Euwego, a następnie jesienią spotkał się dwukrotnie z Van den Boschem, pokonując go 6 do 0. W holenderskich kręgach szachowych uważano go teraz za numer dwa za nieosiągalnym Euwe,

W maju 1936 roku był trzeci w Ostendzie, następnie dwukrotnie pokonany w meczu przez Spielmanna, był czwarty w Hanowerze, nadal czwarty w Amsterdamie i pierwszy, ex aequo z Alechinem, w czwórmeczu w Amsterdamie. W tym samym roku, pod nieobecność Euwego, zdobył mistrzostwo kraju (bez porażki).

W 1937 r., po czwartym miejscu w Ostendzie, był tylko 15 w Kemeri, zdobywając jednak nagrodę za piękność. Został rozstawiony na drugiej szachownicy podczas Olimpiady Szachowej w Sztokholmie, gdzie uzyskał finał +5 = 8 -2, a w 1938 r. był piąty na Mistrzostwach Holandii, a w listopadzie został wybrany

na  sędziego głównego w słynnym turnieju AVRO. W 1939 Landau był czwarty w Amsterdamie, trzeci w Baarn, pierwszy w Mistrzostwach Krajowych i czwarty w Bournemouth. W 1940 roku wygrał czwórmecz w Baarn, trzeci w turnieju VAS w Amsterdamie, czwarty w Kamstra Cup w Rotterdamie i pierwszy w Leeuwarden.

Tymczasem wojska niemieckie zaatakowały Holandię, ustanawiając marionetkowy rząd, podczas gdy rodzina królewska schroniła się w Wielkiej Brytanii. Landau miał okazję zagrać w ostatnim turnieju w Groningen, wygrywając go. Te ostatnie turnieje okresu wojennego były wydarzeniami na dość skromnym poziomie i ze zmniejszoną liczbą uczestników, i właśnie w tym okresie rozpoczęła się gehenna rodziny Landau.

W sierpniu 1941 r. „Ostateczne rozwiązanie” zastosowano w stosunku do Żydów również w Holandii. Z kolumny szachowej Tijdschrift został pozbawiony podpisu autora:  Salo Landau znika, ale przez pewien czas będzie publikował kolumnę pod nazwą „Nieukerke”. Na początku 1942 roku klub nazwany jego imieniem będzie musiał zmienić nazwę i wybierze nazwę „Opozycję” . We wrześniu 1942 r. Landau, wiedząc, jaki los spotka rodzinę, zorganizował ucieczkę do Szwajcarii. Powierzył córkę przyjaciołom, z zamiarem sprowadzenia jej później do Konfederacji Szwajcarskiej. Próbował z żoną wyjechać pociągiem z Bredy, ale zostali zadenuncjowani; oboje zostali aresztowani przez gestapo i przetransportowani: Salo do obozu pracy w Grodziszczu k. Świdnicy, gdzie zmarł 31.03.1944 r. a jego żona została umieszczona w obozie w Westerbork („niemiecki obóz przejściowy dla Żydów”), a następnie wywieziona do obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Max Euwe próbował zrobić coś dla Landaua przez rosyjskiego arcymistrza szachowego Alechina, który miał wpływ na nazistów, ale Alechin okazał się niechętny do pomocy. Los żony i jego piecioipółletniej córki  Henriette (którą także aresztowano po donosie i przewieziono do Auschwitz) jest udokumentowany w oficjalnych aktach obozu: zostały zagazowane  12 października 1944 r..

Salo Landau był także wybitnym brydżystą w latach 30. XX wieku, ten fakt prawdopodobnie nie  znany wielu miłośnikom szachów. Opracował on klucze do gry w brydża  i jeden klucz szachowy. Ten klucz szachowy, którego pierwsza edycja ukazała się w 1936 roku, był najwidoczniej początkiem podobnych instrumentów, które pojawiły się na rynku rok później – dwóch do gry w brydża (Bridge. Bridge  Bidding i Bridge. Bridge  Playing). Reprezentacja Holandii (z E. Laskerem i S. Landauem w składzie) wzięła udział w pierwszym międzynarodowym turnieju drużynowym, jaki odbył się w historii brydża kontraktowego. Turniej ten był inicjatywą Laskera i odbył się w Londynie w 1932 r. Między Anglią, Niemcami i Holandią. Holandia De 'Goudsmeden’, jak nazywano ich, była uważana za jedną z najsilniejszych reprezentacji w międzynarodowym świecie brydża.

Klucz szachowy Salo Landaua jest to rodzaj dysku wykonanego z cienkiego kartonu. Gdy ten dysk jest oprawiony w ramę, która jest również wykonana z tektury, pokazuje wiele odmian debiutów szachów, w liczbie 116. Najprawdopodobniej po raz pierwszy ktoś próbował przedstawić teorię otwarcia szachów w tak łatwy w użyciu, systematyczny sposób.

Według systemu chessmetics Salo Landau na dzień 01.01.1939 r. posiadał ranking 2575 ELO i zajmował 42 miejsce na liście światowej.

Opracował: Wojciech Kowalczuk

Loading