ZOSTAŃ W DOMU I GRAJ W SZACHY! (116), PSYCHOLOGIA I SZACHY (3)
UMIEJĘTNOŚĆ WYZNACZANIA SOBIE CELÓW
Jan Przewoźnik – polski szachista i psycholog, mistrz międzynarodowy od 1985 r.
W marcu 2014 r. otrzymał stopień doktora broniąc na KUL-u pracę doktorską pt. Strategie myślenia w złożonych sytuacjach gry w szachy
Przyjmuje się współcześnie w psychologii, że jednym z bardzo istotnych warunków osiągania sukcesów w sporcie, w biznesie, w życiu osobistym jest umiejętność właściwego wyznaczania sobie celów do osiągnięcia.
Aby cel był poprawnie sformułowany, powinien spełniać wiele kryteriów.
Oto najważniejsze z nich:
- Mierzalny (Każdego dnia szachista może sprawdzić, czy zbliża się do osiągnięcia celu.)
- Konkretny (Występuje obserwowalne zachowanie.)
- Pozytywnie sformułowany (Nie: „Nie będę się denerwował”, Ale: „Zachowam spokój!”)
- Ambitny (Pobudza entuzjazm i motywację.)
- Realistyczny („Mierz wysoko ale realistycznie.”)
- Określony w czasie (Kontroluj, w jaki sposób zbliżasz się do celu i wiedz, kiedy go osiągnąłeś!)
- Zgodny z innymi ważnymi celami i wartościami
- Dający satysfakcję zarówno w trakcie realizacji zadania, jak i po jego zakończeniu.
Efektem całościowego podejścia do realizacji celów może być jasne uświadomienie sobie przez zawodnika, jakiego rodzaju umiejętności ma nabyć w procesie wieloletniego treningu.
Warto odpowiedzieć przy tym na trzy pytania:
1. Co mam robić?
2. Jak mam to zrobić?
3. Dlaczego mam to zrobić?
Odpowiedź na pierwsze pytanie wyznaczy kierunek działania; odpowiedź na drugie – sposób osiągnięcia celu; odpowiedź na trzecie uświadomi czynniki motywujące do działania. Zobaczmy przykład realizacji takiego modelu:
Co zrobić? Np.: Osiągnąć mistrzowski poziom rozgrywania debiutu:
1.e4 d6 2.d4 Sf6 3.Sc3 g6 4.f3.
Jak to zrobić? Np.: Poprzez codzienne studiowanie partii czołowych arcymistrzów.
Dlaczego to robić? Np.: Żeby w najbliższym czasie wygrać z zawodnikiem z wyższą kategorią.
Szczególnie należy zadbać o trzeci element triady. W kreowaniu elementu motywacyjnego młodego zawodnika bardzo istotną rolę spełnia właśnie trener.
- Trzeba mieć na uwadze radość, zdrowie, sprawność, aktywność z uprawiania sportu przez zawodnika!
- Zawodnik powinien odczuć smak powodzenia, zwycięstwa.
- Należy wydobywać inicjatywę ze strony zawodników, obudzić ich współodpowiedzialność.
- Niech sport będzie czymś niezmiernie ważnym dla zawodników, czemu mogą poświęcić maksimum uwagi.
Oto jeden z możliwych przykładów systematycznej pracy nastawionej na osiąganie celów.
PRZYKŁAD
Szachiści z danego regionu powinni utworzyć debiutowe grupy tematyczne. Np. trójka zawodników stanie się specjalistami od wariantu 1.e4 d6 2.d4 Sf6 3.Sc3 g6 4.f3, jako aktywnej formy reakcji na Obronę Pirca – Ufimcewa.
Zalecane kroki, które należy podjąć:
WOLA
1.1. Zawiązać grupę, ustalić miejsca i czas spotkań, podzielić się obowiązkami i odpowiedzialnością (jakie konsekwencje będą poniesione, jeśli praca nie zostanie wykonana na czas), ustalić zasady współpracy z trenerami. Zwłaszcza ustalić:
– co chcemy osiągnąć
– jak dużo czasu przeznaczymy na zrealizowanie poszczególnych etapów (tzn. kiedy zakończymy eksperyment).
WIEDZA
1.2. Wybrać z bazy danych i biuletynów wszystkie partie specjalistów od tego systemu (np. Judasin, Short, itd.).
1.3. Indywidualnie w domu przejrzeć wszystkie kluczowe partie.
1.4. Wybrać zestaw krytycznych pozycji (tam, gdzie w komentarzach podawana jest ocena – „niejasna”).
1.5. Przeanalizować w grupie krytyczne pozycje i wybrać odpowiednie plany gry w grze środkowej, a także przygotować nowinki do zastosowania.
1.6. Rozegrać wewnętrzny turniej tematyczny lub partie treningowe, w krytycznych pozycjach (np. półgodzinne partie).
1.7. W podsumowaniu napisać wspólnie artykuł teoretyczny na temat wariantu 4.f3. Artykuł ten będzie tajną bronią zawodników, będzie w ciągu dwóch lat stale uzupełniany o doświadczenia z partii turniejowych.
CEL DO OSIĄGNIĘCIA NA TYM ETAPIE:
Czy szczegółowe cele są osiągnięte, może sprawdzać trener za pomocą następujących metod:
Testowanie, czy zawodnik pamięta dokładnie najważniejsze partie.
Testowanie, czy zawodnik potrafi wymienić główne warianty wraz z końcowymi ocenami i planami gry.
Testowanie, czy zawodnik potrafi wymienić wszystkie krytyczne pozycje, ważne dla końcowej oceny wariantu z 4.f3.
Testowanie, jakie nowinki ma przygotowane zawodnik w danym wariancie.
Analiza partii – sprawdzanie, czy zawodnik rozegrał sam debiut na wysokim poziomie.
UMIEJĘTNOŚCI
1.8. Partie turniejowe – dzielenie się analizami, partiami, uwagami.
1.9. Sprawdzanie, czy są wprowadzane wzmocnienia do już rozegranych wariantów.
CEL: Korzyści, które osiągną zawodnicy:
– poznanie wariantu debiutowego na najwyższym poziomie
– nauczenie się zasad współpracy w zespole
– wykształcenie profesjonalnych nawyków w pracy nad debiutami
Poprzez takie systematyczne podejście szachiści osiągają jeszcze jeden cel: uczą się nawyków profesjonalnego podejścia do długofalowego rozwiązywania problemów, co może być przydatne w ich przyszłej pracy zawodowej, na przykład menedżerskiej.
1.10. Zastosowanie powyższej metodologii w nowo wybranym wariancie debiutowym.
Następuje tu transformacja umiejętności, profesjonalnych nawyków, a także korzyści związane z tak zwanym transferem uczenia się (tak jak np. łatwiej opanować drugi, czy trzeci kolejny język obcy).
Opracował: Wojciech Kowalczuk
