Na piastowskim szlaku – Gniezno i Strzelno

28.04.2020 r.

Spotkania z architekturą/4

Na piastowskim szlaku : Gniezno i Strzelno.

Poznaliśmy już dwie stolice Polski i ich zabytki, odwiedziliśmy Warszawę i Kraków. Dzisiaj proponuję wędrówkę po piastowskim szlaku. Odwiedzimy Gniezno i Strzelno.

Katedra gnieźnieńska została zbudowana w XIV wieku w stylu gotyckim, i tak jak było na Wawelu, zastąpiła romańską, którą konsekrowano w 1064 r. W katedrze w Gnieźnie znajdują się sarkofagowy relikwiarz św. Wojciecha i Drzwi Gnieźnieńskie. W 1952 r. w podziemiach katedry odkryto fragmenty chrzcielnicy,w której prawdopodobnie ochrzczono Mieszka I i jego drużynę. Choć niektórzy historycy są zdania,że miało to miejsce na Ostrowie Lednickim. W nawach bocznych katedry umieszczono herby królewskie. Wykonane z brązu drzwi katedry w Gnieźnie powstały w XII w. i uznawane są za najcenniejszy zabytek ludwisarstwa w Polsce. Tematem są dzieje życia i męczeństwa św. Wojciecha, głównego patrona Polski. Kompozycja podzielona jest na 18 kwater, można powiedzieć taki „romański komiks”. Św. Wojciech został biskupem Pragi w wieku 27 lat , budził ogromny szacunek u tych, z którymi obcował, choć był też określany „świętym nieudacznikiem”. O Polsce i zjeździe gnieźnieńskim pisał w swojej „Kronice polskiej” Gall Anonim : „Jest też zamiarem naszym pisać o Polsce, a przede wszystkim o księciu Bolesławie Krzywoustym i ze względu na niego opisać niektóre godne pamięci czyny jego przodków”. Tak pisał o prapradziadku Krzywoustego – Bolesławie Chrobrym: panowanie Chrobrego to „Starodawne czasy, kiedy rozkwitła wolność Polski”.

Innym miastem na szlaku piastowskim, w którym warto się zatrzymać jest Strzelno. Jest warte najdalszej podróży, jak pisze w przewodniku p. Damian Rybak. Znajduje się tam Romański Ośrodek Kultury im. Ottona i Bolesława. Można zwiedzić dwa kościoły: bazylikę św. Trójcy i rotundę św. Prokopa. Bazylika św. Trójcy jest budowlą romańską z przełomu XII/XIII w., przebudowaną w stylu gotyckim i barokowym. Znajdują się w niej romańskie kolumny z XII w., wszystkich jest siedem. Dwie najcenniejsze z personifikacjami cnót i przywar ludzkich. Ich trzony pokryte są płaskorzeźbami. Podobne podziwiać można tylko w Santiago de Compostella i w Wenecji. Są jedyne w Polsce, odkrył je w 1946 r. profesor Zdzisław Kępiński. Były ukryte w barokowych filarach, obmurowane cegłą i otynkowane. Nie będę wymieniała przywar, wad, grzechów, które znajdują się na północnej kolumnie. Skoncentrujmy się na południowej z personifikacjami cnót czyli zalet charakteru człowieka, jest tam między innymi cierpliwość, mądrość, posłuszeństwo i sprawiedliwość. ( chociaż moją ulubioną jest gniew – kobieta szarpiąca oburącz własne włosy w napadzie złości!?!)

W Strzelnie można obejrzeć największą romańską rotundę w Polsce – rotundę św. Prokopa, ma zachowane oryginalne sklepienie krzyżowo – żebrowe. Współcześnie odzyskuje dawny romański charakter. Rotunda pełniła różne funkcje, była kościołem parafialnym i kaplicą fundatora. W zachodniej części na piętrze znajduje się romańska empora/balkon z autentyczną kolumną z XII w. W strzeleńskiej emporze zasiadali królowie: Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło czy Zygmunt Stary. Dzisiaj, zwiedzając rotundę, można zasiąść w tej „królewskiej loży” z XII wieku.

Zadanie plastyczne na dzisiaj: przedstawcie jakieś miejsce z piastowskiego szlaku, zabytek kultury romańskiej ,z początków państwa polskiego. Prace wezmą udział w konkursie „Witaj majowa jutrzenko…” – Polska w majowych barwach, którego celem jest zaprezentowanie piękna naszej ojczyzny. Czekam na wasze impresje z piastowskiego szlaku. Proszę je przesłać na adres : j.waksmundzka@mdk.swidnica.pl

Pozdrawiam i życzę radosnej twórczości. Joanna Waksmundzka