Cztery panoramy Jana Styki

15.05.2020 r.

Cztery panoramy Jana Styki.

Panorama to malowidło przedstawiające krajobraz lub scenę batalistyczną, dzięki kolistemu ułożeniu płótna dające złudzenie dużej głębi przestrzennej. Ten rodzaj obrazu wywodzi się z z barokowego malarstwa iluzjonistycznego wykorzystywanego w teatrze. Malowidło umieszczano w okrągłym budynku, krytym kopułą. Pod pojęciem panoramy kryje się szczególny sposób eksponowania dzieła. Stojąc na specjalnej platformie w środku rotundy i przesuwając się w jedną stronę ogląda się kolejne etapy przebiegu bitwy. Pierwsza reguła przy jej tworzeniu wg Waldemara Łysiaka brzmi: „widza musi otaczać dookoła superiluzyjność”. Poza tym musi być „traktowana dokumentalnie”, a jej celem jest „wskrzeszenie rzeczywistości”. Jan Styka jest twórcą czterech panoram : Racławickiej, Siedmiogrodzkiej, „Golgoty” i „Męczeństwa chrześcijan w cyrku Nerona”. („Golgota to największy obraz o tematyce religijnej na świecie, znajduje się w Kalifornii).

Najsłynniejsza w Polsce, zachowana w całości jest Panorama Racławicka. Jej powierzchnia malarska to15x114 metrów. Na zagruntowanie samego płótna zużyto 750 kg farby. Panorama Racławicka powstała w 1894 r. w stulecie insurekcji kościuszkowskiej. Za jej twórców uznaje się duet Jan Styka i Wojciech Kossak. Była szykowana na Powszechną Wystawę Krajową we Lwowie. Inicjatorem powstania obrazu był Jan Styka (1858 – 1925), uczeń Jana Matejki, twórca obrazów religijnych, historycznych, batalistycznych. To właśnie Styka zaprosił do współpracy przy panoramie Wojciecha Kossaka. Inni malarze pracujący przy tworzeniu dzieła to Boller, Popiel, Rozwadowski, Axentowicz, Tetmajer. Najpierw zbudowano we Lwowie rotundę dla panoramy, następnie w jej wnętrzu naciągnięto płótno przywiezione z Brukseli. Prace malarskie trwały od 26 sierpnia 1893 r. do 22 maja 1894 r. Obraz uzupełniono rzeczywistymi akcesoriami, takimi jak armaty, porzucona broń. Zastosowanie sztafażu pogłębiło iluzję rzeczywistości oraz złudzenie głębi. Dzisiaj Panorama Racławicka prezentowana jest w rotundzie we Wrocławiu. Jest to oddział wrocławskiego Muzeum Narodowego.

Panorama Siedmiogrodzka lub „Bem w Siedmiogrodzie” powstała w 1897 r., przetrwała tylko we fragmentach, które są w Polsce, USA, Wielkiej Brytanii. Muzeum Okręgowe w Tarnowie posiada 20 fragmentów dzieła. Systematycznie gromadzi też informacje o zachowanych częściach. Prace malarskie trwały pięć miesięcy. Obok Styki pracowali Rozwadowski, Popiel, Wiewiórski.

Inna znana panorama w malarstwie polskim to „Przejście przez Berezynę”. Namalowali ją w Berlinie Wojciech Kossak i Julian Fałat. Była to ponoć najlepiej pod względem artystycznym namalowana polska panorama. Niestety została pocięta na fragmenty. Wojciech Kossak malował też inne wielkie bitwy: pod Kircholmem, Grunwaldem czy Rokitną. Snuł plany stworzenia ogromnej panoramy bitwy pod Olszynką Grochowską.

Dzisiejsze zadanie plastyczne nie dotyczy panoramy, lecz mojej wcześniejszej prośby związanej z Dniem Matki. Do 22 maja chciałabym, abyście przesłali prace : serduszko dla mamy, namalowany bukiet kwiatów, portret mamy czy laurkę. Zrobimy wirtualną wystawę, prezent dla waszych mam.

Pozdrawiam Joanna Waksmundzka ( j.waksmundzka@mdk.swidnica.pl)

PS. Muzeum Narodowe we Wrocławiu zaprasza na wirtualne zwiedzanie : #muzeum_online.